Moderne moederborden bevatten bijna alles wat je nodig hebt, maar als je je systeem wilt upgraden voor gaming, contentcreatie of gespecialiseerde taken, gebruik je PCI Express -slots, kortweg PCIe. Met deze slots kun je grafische kaarten, opslagcontrollers, netwerkkaarten en meer toevoegen. Niet alle PCIe-slots zijn echter hetzelfde, en als je de verschillen begrijpt, kun je het meeste uit je build halen.
Hoe PCIe-slots verschillen
PCIe-slots variëren naar gelang het aantal lanes: x16, x8, x4 en x1. Meer lanes betekenen meer bandbreedte. Een grafische kaart heeft doorgaans een volledig x16-slot nodig, terwijl een geluidskaart of wifi-adapter slechts x1 nodig heeft. Capturekaarten, NVMe-uitbreidingskaarten en snelle netwerkadapters maken vaak gebruik van x4- of x8-slots.
Het is echter belangrijk om op te merken dat de fysieke grootte van een slot niet altijd overeenkomt met de elektrische configuratie ervan. Een slot kan eruitzien als x16, maar slechts bedraad zijn voor x4 of x8. Dit is belangrijk omdat het installeren van een kaart met hoge bandbreedte in een slot met een lage lane de prestaties zal beperken. Controleer zoals altijd de handleiding van uw moederbord om de lane-toewijzing en configuratie te bevestigen.
PCIe-generaties en bandbreedte
De PCIe-bandbreedte verdubbelt met elke generatie. PCIe 3.0 biedt ongeveer 1 GB/s per lane, PCIe 4.0 verdubbelt dat tot 2 GB/s en PCIe 5.0 verdubbelt het opnieuw tot 4 GB/s. Vermenigvuldig dat met het aantal lanes in een slot en u begrijpt waarom dit belangrijk is. Een PCIe 5.0 x16-slot kan tot 64 GB/s bandbreedte leveren. Dat is een enorme hoeveelheid bandbreedte, maar de meeste grafische kaarten van tegenwoordig komen niet eens in de buurt van de verzadiging van PCIe 4.0 x16, en zelfs PCIe 3.0 x16 is in veel situaties voldoende. NVMe-schijven profiteren meer van nieuwere generaties omdat de opslagsnelheden rechtstreeks evenredig zijn met de bandbreedte. Voor alledaagse uitbreidingskaarten zoals geluids- of netwerkadapters is zelfs PCIe 3.0 x1 ruim voldoende.
Hoewel de cijfers indrukwekkend lijken, is de echte vraag wat u installeert. Een high-end GPU? Gebruik dan de primaire x16-sleuf die is aangesloten op de CPU. Voegt u meerdere NVMe-schijven toe? Zorg er dan voor dat uw moederbord PCIe 4.0- of 5.0-lanes voor opslag ondersteunt. Voor al het andere zijn het aantal lanes en de generatie minder belangrijk.
Kunt u PCIe 5.0 en PCIe 4.0 op uw moederbord krijgen?
Ja, maar dat hangt af van uw CPU en chipset. PCIe 4.0 wordt breed ondersteund op de meeste moderne AMD- en Intel-platforms. AMD introduceerde PCIe 4.0 met de Ryzen 3000-serie en X570- of B550-chipsets. Intel voegde PCIe 4.0-ondersteuning toe vanaf de 11e generatie Core CPU's en Z590-moederborden.
PCIe 5.0 is beschikbaar op nieuwere platforms zoals Intel 12e generatie en later met Z690 en nieuwere chipsets, en AMD Ryzen 7000-serie met X670- of B650-kaarten. Deze kaarten bieden doorgaans PCIe 5.0-lanes voor de primaire GPU-sleuf en ten minste één NVMe-sleuf, terwijl andere sleuven PCIe 4.0 kunnen blijven. PCIe 5.0-lanes komen meestal rechtstreeks van de CPU, niet van de chipset, en het aantal lanes is beperkt. Controleer altijd de specificaties van het moederbord, omdat de toewijzing van lanes per model verschilt.
Let op het delen van rijstroken
Zoals we zojuist hebben aangegeven, biedt uw CPU een beperkt aantal PCIe-lanes, meestal voor de hoofd-GPU-sleuf en één NVMe-sleuf. De rest komt van de chipset, die de bandbreedte deelt met uw SATA- en USB-poorten. Als u te veel sleuven vult, kunt u sommige poorten uitschakelen of lanes splitsen, waardoor de prestaties afnemen. Controleer nogmaals de handleiding van uw moederbord voordat u extra kaarten toevoegt.